Promieniowanie UV – jak się chronić przed uszkodzeniem wzroku?

Vision Express

23 marca 2022

Promieniowanie ultrafioletowe (UV) emitowane przez słońce może okazać się szkodliwe dla Twoich oczu – tak jak powoduje też poparzenia na skórze. Uszkodzenia oka wywołane przez działanie promieni UV może mieć charakter tymczasowy lub stały. Należy więc się przed nimi zabezpieczyć. Z pomocą mogą przyjść okulary przeciwsłoneczne – to nie tylko modny gadżet, lecz także sposób ochrony. Sprawdź, co zatrzymuje promienie UV, co to jest wskaźnik UV i jak dbać o swój wzrok.

Czego dowiesz się z artykułu?

Promieniowanie UV a tzw. ślepota śnieżna – o co w tym chodzi?
Ślepota śnieżna – symptomy
Promieniowanie UVA, UVB a retinopatia słoneczna
Uszkodzenia wywołane przez promieniowanie UV – diagnoza i leczenie
Promieniowanie UVB, UVA a wskaźnik UV w okularach słonecznych

Promieniowanie UV a tzw. ślepota śnieżna – o co w tym chodzi?

Ślepota śnieżna to termin, którego używa się na określenie uszkodzenia wzroku przez promieniowanie słoneczne UV. Przypomina to poparzenie słoneczne oczu. Do jej występowania może przyczyniać się także jasne światło sztuczne, np. emitowane przez palnik spawalniczy czy lampę samoopalającą¹. Światło takie oddziałuje bowiem na rogówkę oka, tj. przezroczystą zewnętrzną warstwę gałki ocznej¹.

Czytaj także: Okulary przeciwsłoneczne – jak chronić oczy na wiosnę?

Wbrew obiegowej opinii na uszkodzenia związane z promieniowaniem ultrafioletowym nie jesteś narażony wyłącznie latem czy w przypadku wygrzewania się na tropikalnych plażach. Ślepota śnieżna jest przypadłością, której najłatwiej nabawić się podczas jazdy na nartach. Pomimo niskiej temperatury promienie słoneczne odbijają się wówczas od pokrytej białym puchem nawierzchni.

Ślepotę śnieżną wywołują promienie UV odbijające się nie tylko od tafli lodu lub śniegu¹, lecz także od piasku czy powierzchni wody. Promieniowanie słoneczne może wówczas tymczasowo naruszyć rogówkę^{1, 2}. Jeszcze gorsze są konsekwencje patrzenia bezpośrednio w słońce, np. podczas zaćmienia słonecznego. Może to bowiem doprowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia siatkówki oka.

Ślepota śnieżna – symptomy

Podobnie jak w przypadku poparzenia słonecznego skóry symptomy ślepoty śnieżnej można dostrzec dopiero wówczas, gdy doszło już do uszkodzenia oka przez promieniowanie ultrafioletowe. Do objawów należą m.in.¹:

ból oczu,
zaczerwienienie oczu,
zaburzenia ostrości widzenia, niewyraźne widzenie,
łzawienie oczu,
uczucie ciała obcego w oku,
opuchnięte oczy,
nadwrażliwość na ostre światło,
ból głowy,
widzenie kręgów świetlnych wokół świateł,
zwężone źrenice,
drgające powieki,
sporadyczne, tymczasowe pogorszenie widzenia.

Ryzyko wystąpienia symptomów zwiększa się wraz z długością ekspozycji na promieniowanie UV¹.

Promieniowanie UVA, UVB a retinopatia słoneczna

Retinopatia słoneczna to przypadłość znacznie poważniejsza i utrzymująca się dłużej niż uszkodzenie przedniego odcinka oka przez promieniowanie UV. Podczas gdy ślepota śnieżna to poparzenie rogówki, tj. zewnętrznej warstwy gałki ocznej, które zwykle ustępuje w ciągu kilku dni, retinopatia słoneczna uszkadza siatkówkę, która odpowiada za wykrywanie światła.

Czytaj również: Retinopatia cukrzycowa – co to jest i jak się ją leczy?

Retinopatia słoneczna nie wywołuje bólu, ponieważ siatkówka nie zawiera receptorów bólu. Jednak uszkodzenie tej części oka może prowadzić do zniszczenia komórek, które odpowiadają za wykrywanie światła³.

Uszkodzenia wywołane przez promieniowanie UV – diagnoza i leczenie

Ślepota śnieżna zazwyczaj ustępuje samoistnie. Istnieje też parę sposobów na to, aby samodzielnie poradzić sobie z jej symptomami¹.

Jeśli nosisz soczewki kontaktowe, zdejmij je.
Pozwól oczom odpocząć w pomieszczeniu z przytłumionym oświetleniem.
Sięgnij po środki łagodzące dostępne bez recepty.
Na zamknięte powieki połóż zimny okład, np. z ręcznika nasączonego chłodną wodą.
Zaaplikuj nawilżające krople do oczu, zwane także sztucznymi łzami⁴.

Jeśli w ciągu kilku dni objawy nie ustąpią lub są wyjątkowo uciążliwe, warto umówić się na wizytę u specjalisty. Lekarz oceni, czy dana przypadłość to ślepota śnieżna (przejściowe poparzenie zewnętrznej warstwy gałki ocznej), czy retinopatia słoneczna (poparzenie siatkówki, które często jest nieodwracalne). Sprawdzi także, czy objawy nie występują na skutek innego schorzenia, które wymaga pilnej interwencji. Może przepisać także inne sposoby leczenia objawów.

UWAGA
U pacjentów, którym zdiagnozowano retinopatię słoneczną, uszkodzenie z dużym prawdopodobieństwem będzie miało charakter nieodwracalny. Do zmian w jakości widzenia można jednak z czasem się przyzwyczaić³.

Ślepotę śnieżną diagnozuje się na podstawie badania oka i aplikacji kropli z dodatkiem pomarańczowej substancji barwiącej – pozwala to lepiej wykryć uszkodzenia spowodowane przez promienie UV. Krople mogą powodować nieznaczne pieczenie⁵.

Promieniowanie UVB, UVA a wskaźnik UV w okularach słonecznych

Uszkodzenie oczu wywołane przez promienie UV może być bolesne i niebezpieczne, dlatego warto zadbać o odpowiednią ochronę wzroku. Jeśli przebywasz w pełnym słońcu, wybierz okulary przeciwsłoneczne, które blokują lub pochłaniają promienie ultrafioletowe. Warto wiedzieć, że nie wszystkie dostępne na rynku spełniają taką funkcję. Tańsze modele zwykle blokują tylko część światła, ale przepuszczają niewidzialne promieniowanie ultrafioletowe. Szukaj więc okularów przeciwsłonecznych ze wskaźnikiem UV 400, które blokują i pochłaniają co najmniej 99% promieniowania UVA i UVB. Podczas jazdy na nartach zawsze noś okulary lub gogle przeciwsłoneczne z funkcją blokowania promieni UV. Jeżeli z kolei zajmujesz się np. spawaniem, zapewnij sobie zawsze odpowiednie zabezpieczenie, takie jak przyłbica spawalnicza.

Czytaj również: Filtry w okularach przeciwsłonecznych – czym się kierować?

Gdy chcesz podziwiać zaćmienie słońca, zawsze pamiętaj o okularach z filtrem słonecznym lub filtrze słonecznym do trzymania w dłoni. Nigdy nie patrz bezpośrednio w słońce, nawet jeśli zaćmienie jest niemal pełne. Żadne okulary przeciwsłoneczne nie chronią Cię wtedy przed ryzykiem uszkodzeń! Upewnij się też, czy szkła nie są zadrapane albo zniszczone, ponieważ promieniowanie UV może przedostawać się przez rysy i powodować uszkodzenie oczu. Patrzenie w słońce (lub częściowo zaćmione słońce) przez lornetkę czy teleskop także nie jest bezpieczne, nawet gdy urządzenie wyposażone jest w filtr UV. Lornetka czy teleskop dodatkowo intensyfikują bowiem promieniowanie UV, tak że filtry nie są w stanie ich zablokować².