Ślepota barw – co to jest?
Osoby dotknięte ślepotą barw (czyli zaburzeniem rozpoznawania barw) mają problem z nazywaniem określonych kolorów. Podłoże tego schorzenia jest często genetyczne i dotyczy zdecydowanie częściej mężczyzn niż kobiet. W jaki sposób przebiega badanie pozwalające stwierdzić ograniczenia w widzeniu niektórych odcieni i jak wygląda życie z tego typu dysfunkcją? Sprawdź to w naszym artykule!
Z artykułu dowiesz się:
- Na czym polega ślepota barw?
- Jakie są rodzaje ślepoty barw?
- Jakie badania pomagają wykryć ślepotę barw?
- Jak żyć ze ślepotą barw?
Ślepota barw – co to jest?
Termin ślepota barw oznacza niemożność rozpoznawania barw w standardowy sposób. Osoby dotknięte tą przypadłością często mają problem, by odróżnić od siebie niektóre kolory. Ślepota barw ma zwykle podłoże genetyczne, a to oznacza, że można wykonać test DNA pod tym kątem. W przypadku niemowląt i małych dzieci na podstawie testu DNA można wykryć ślepotę barw jeszcze zanim zaczną mówić.
Czy wiesz, że…
Gen odpowiedzialny za występowanie ślepoty barw zlokalizowany jest w chromosomie X, dlatego częściej tego typu dolegliwość występuje u mężczyzn niż u kobiet. Wystarczy, by niemowlę płci męskiej odziedziczyło jeden chromosom X z konkretnym genem, by rozwinęła się u niego ślepota barw. W przypadku kobiet potrzebne są dwa chromosomy X z genem odpowiedzialnym za ślepotę barw.
Na czym dokładnie polega ślepota barw? Siatkówka, czyli tkanka na tylnej ścianie gałki ocznej, składa się z dwóch rodzajów komórek odpowiedzialnych za rozpoznawanie światła: pręcików, które odbierają światło białe i czopków, które odpowiadają za odbiór światła kolorowego. Wśród czopków wyróżnia się te odpowiedzialne za rozpoznawanie światła czerwonego, zielonego i niebieskiego. W przypadku osób, których ślepota barw nie dotyczy, każdy postrzegany kolor jest połączeniem tych trzech podstawowych barw. Jeśli brakuje czopków, które odbierają jedną lub więcej barw bądź też istniejące czopki nie funkcjonują właściwie, mamy do czynienia ze ślepotą barw.
Ślepota barw – poznaj jej rodzaje
Ślepota barwy czerwonej i zielonej należy do najczęstszych dysfunkcji. Statystycznie dotyka 1 na 12 mężczyzn i 1 na 200 kobiet1,2. Jeśli cierpisz na ślepotę barw, z pewnością trudno jest Ci rozróżnić kolor czerwony, żółty i zielony. Możesz mieć też skłonność do mylenia koloru czerwonego z czarnym i trudność w prawidłowym odróżnianiu odcieni fioletu od błękitu.
Różne rodzaje ślepoty barw można wyszczególnić na podstawie tego, które czopki są uszkodzone lub brakujące. Jeśli czopki reagujące na kolor czerwony nie działają poprawnie lub uległy uszkodzeniu, mamy do czynienia z protanopią, czyli nierozpoznawaniem barwy czerwonej. A na czym polega daltonizm? Jeśli nieprawidłowości związane są z czopkami reagującymi na światło zielone, wówczas mówimy o euteranopii, czyli daltonizmie. Gdy źle działają czopki wykrywające światło niebieskie, taki stan nazywa się tritanopią, czyli nierozpoznawaniem barwy niebieskiej, a co za tym idzie ślepotą barwy niebieskiej i żółtej.
Wspomniana ślepota barwy niebieskiej i żółtej występuje rzadziej niż ślepota barwy czerwonej i zielonej i dotyka mniej niż 1% kobiet i mężczyzn2. Schorzenie utrudnia też rozróżnianie koloru zielonego i niebieskiego oraz żółtego i czerwonego. Odcienie koloru niebieskiego wydają się zielone, a nawet czarne, barwa żółta wygląda jak biel, pomarańczowa wydaje się różem, zaś fiolet postrzegany jest jak czerwień.
Czy wiesz, że…
Jeśli dwa lub trzy rodzaje czopków są uszkodzone bądź brakujące, nieumiejętność rozpoznawania barw dotyczy wszystkich kolorów. Całkowita ślepota barw to stan bardzo rzadki, zwany achromatopsją lub monochromatyzmem. Jeśli cierpisz na całkowitą ślepotę barw, widzisz wszystko w odcieniach szarości.
Ślepota barw – jakie badania mogą ją wykryć?
Aby wykryć ślepotę barw, specjalista przeprowadza proste testy. Podstawowe badanie wzroku pod kątem tego schorzenia wykonuje się przy zastosowaniu tzw. tablic Ishihary, na których znajduje się okrąg wypełniony różnokolorowymi plamkami. Wśród nich ukryta jest cyfra. Na przykład cyfra 3 układa się z plamek w różnych odcieniach zieleni i jest umieszczona na czerwonym tle. Jeśli prawidłowo rozpoznajesz barwy, z łatwością ją dostrzeżesz. W przypadku osób dotkniętych ślepotą barwy czerwonej i zielonej, widoczny będzie tylko zbiór plamek ułożonych w chaotyczne wzory.
Istnieje wiele różnych wersji tego badania z zastosowaniem różnych kolorów tła i obiektów na pierwszym planie, które służą do diagnozowania różnych rodzajów ślepoty barw. W przypadku małych dzieci, które nie umieją jeszcze odczytać cyfr, w badaniu używa się plansz z prostymi kształtami. W internecie można znaleźć także proste testy na ślepotę barw. Jeśli po ich przeprowadzeniu podejrzewasz ślepotę barw u siebie lub dziecka, warto zgłosić się do specjalisty, aby upewnić się, że badanie zostało przeprowadzone prawidłowo, a jego wynik jest miarodajny.
Ślepota barw – jak z nią żyć?
Ślepota barw to schorzenie nieuleczalne i dożywotnie. Wiele osób cierpiących na ślepotę barw często przez całe życie nie zdaje sobie sprawy ze swojej przypadłości, co nie oznacza, że nie wpływa ona na codzienne funkcjonowanie. Na szczęście wystarczą drobne działania, by pacjenci, którzy nie potrafią rozróżniać barw, mogli wieść normalne życie.
Ślepota barw zwykle nie wpływa znacząco na codzienne funkcjonowanie, ale diagnoza postawiona w młodym wieku pozwala dziecku łatwiej przystosować się do życia w świecie bez kolorów. Dzięki temu można np. dostosować pomoce naukowe, dokonać trafnych wyborów zawodowych lub wprowadzić zmiany w stylu życia, zanim pojawią się utrudnienia.
Czy wiesz, że…
Dzieci, które nie odróżniają barw, mogą mieć problemy w szkole, jeśli materiały edukacyjne opierają się na kolorach, dlatego warto uczulić nauczycieli na tę kwestię, by odpowiednio dostosowali pomoce naukowe.
Jeśli jesteś osobą, w której zdiagnozowano ślepotę barw, możesz mieć problemy z odczytywaniem znaków informacyjnych i ostrzegawczych opartych na kodowaniu barw. Może też być Ci trudno ocenić, czy owoc jest dojrzały, a mięso zdążyło się już ugotować. Dlatego warto poprosić bliskich o pomoc. Gdy nie masz takiej możliwości, skorzystaj z aplikacji na telefon, która nazywa kolory. Także wiele stron internetowych ma specjalne udogodnienia dla osób takich jak Ty.
Jeśli cierpisz na ślepotę barw, różne kolory możesz postrzegać jako niewielkie różnice w odcieniach. We właściwym rozróżnianiu kolorów może pomóc dobrej jakości oświetlenie wnętrza. Dostępne są także specjalne soczewki, które to ułatwiają.
Źródła:
