Zez – rodzaje, objawy i leczenie zeza

Zez ukryty i jawny – rodzaje, objawy

O zezie mówimy w sytuacji, gdy oczy nie pracują synchronicznie i są skierowane w różnych kierunkach. Jedno oko patrzy zwykle prosto przed siebie, a drugie albo bardziej na zewnątrz, albo do wewnątrz, ku górze lub ku dołowi – nazywamy to odpowiednio zezem rozbieżnym i zbieżnym . Istnieją też bardziej naukowe nazwy rodzajów zeza. Jeśli oko ustawia się nieprawidłowo do wewnątrz, określa się to zjawisko ezotropią, z kolei jeśli jest ono skierowane bardziej na zewnątrz – egzotropią. Pozostałe dwa rodzaje zeza to hipertropia (gdy jedno oko „odpływa” w górę) i hipotropia (gdy oko kieruje się w dół).

Należy również podkreślić, że zez może występować stale lub sporadycznie. Oznacza to, że oko może na przemian zmieniać ustawienie z prawidłowego na nieprawidłowe lub może być na stałe niewłaściwie położone. Bywa też, że wydaje się, iż dana osoba (zazwyczaj dzieci, choć zdarza się to także u dorosłych) ma objawy zeza, podczas gdy w rzeczywistości cierpi na tzw. zez pozorny. Wynika to ze specyficznej budowy twarzy – płaskiej, szerokiej nasady nosa oraz fałdu skóry w pobliżu wewnętrznej powieki. Jeśli jest to istotnie zez pozorny, wówczas fałd na skórze wewnętrznej powieki zazwyczaj zanika wraz z rozwojem dziecka. Prawdziwy zez natomiast z wiekiem nie ulega poprawie.

Zez – przyczyny

Przyczyn zeza jest wiele i różnią się w zależności od typu zeza. Zezy towarzyszące (czyli o stałym kącie odchylenia oka zezującego) będą miały najczęściej przyczyny ośrodkowe (czyli w centralnym systemie nerwowym), zaś zezy porażenne mogą mieć zarówno przyczyny ośrodkowe, jak i mięśniowe. Nie zawsze udaje się jednoznacznie określić przyczynę zeza.

Zez u noworodka, niemowlęcia i małego dziecka

Chociaż zez może wystąpić w każdym wieku, dotyczy on jednak głównie dzieci – nawet tych najmniejszych, tj. noworodków i niemowląt. Przyjmuje się, że jeżeli odchylenie oka jest minimalne i pojawia się sporadycznie, nie powinno to budzić niepokoju do około trzeciego miesiąca życia malucha. U starszych dzieci każdy zez powinien zostać skonsultowany z okulistą, w tym także zez o dużym kącie odchylenia u dziecka w każdym wieku. Poniżej wymienione zostały najczęstsze rodzaje zeza u niemowląt i dzieci.

• Zez zbieżny wrodzony cechuje się stałym odchyleniem zbieżnym o dużym kącie. Występuje od urodzenia.
• Zez zbieżny akomodacyjny – zbieżne ustawienie oczu o różnym kącie odchylenia, zależne od aktywacji odruchu akomodacyjnego. Typowo pojawia się w okolicach 2-4 roku życia, zwykle towarzyszy mu nadwzroczność.
• Zez rozbieżny, czyli ustawienie się oczu na zewnątrz. Podobnie jak zez zbieżny, może wystąpić w każdym wieku dziecka. Także wymaga badania okulistycznego.

Niechirurgiczne leczenie zeza – okulary, a może terapia…?

Nieleczony zez może pogorszyć wzrok, toteż warto zdecydować się na skorygowanie nieprawidłowego ustawienia oczu. Dostępne są tu zarówno metody niechirurgiczne, jak i operacyjne. Pamiętaj, że wybór odpowiedniego sposobu korekcji zeza powinien zawsze należeć do lekarza okulisty. Przeprowadzi on szczegółowe badanie wzroku i zaproponuje najodpowiedniejszą dla Ciebie metodę leczenia.

Do niechirurgicznych sposobów leczenia zeza zaliczamy następujące.

• Korekcyjne soczewki kontaktowe lub okulary – mogą poprawić ustawienie oczu w niektórych przypadkach zeza.
• Szkła pryzmatyczne – soczewki okularowe o specjalnej konstrukcji, których używa się do korekcji zeza.
• Terapia wzroku – w przypadku wyboru tej metody leczenia zeza optometrysta wykorzystuje specjalne ćwiczenia wzroku, aby skorygować współpracę i ustawienie oczu. Są one trenowane w taki sposób, aby działały w odpowiedniej synchronizacji z mózgiem – oko uczone jest właściwej pracy.

Operacja zeza – kiedy jest konieczna?

Operacja na mięśniach gałkoruchowych oka to sposób na chirurgiczne wyleczenie zeza. Zazwyczaj operacja jest tylko jednym z etapów leczenia choroby. Często po operacji konieczne jest dalsze używanie korekcji okularowej oraz kontynuacja ćwiczeń i terapii wzroku.

Po zabiegu może być konieczne przeprowadzenie terapii wzroku, aby dodatkowo wzmocnić mięśnie oczu i zapobiec ich ponownemu nieprawidłowemu ustawieniu. Pacjenci, którzy niedawno przeszli korekcyjną operację zeza, powinni też pamiętać o tym, aby dawali odpocząć oczom i chronili je przed światłem słonecznym. W zależności od stopnia nasilenia zeza bywa, że operację należy powtórzyć w celu jej kompletnego wyleczenia.